Podstawowym założeniem systemu patentowego jest udzielanie czasowego monopolu na wykorzystywanie wynalazków w zamian za publikację zasad ich działania, co oznacza możliwość wykorzystywania już wytworzonej i ujawnionej wiedzy przez innych[1]. Dynamiczny rozwój techniki, globalizacja handlu oraz uznanie praw własności intelektualnej jako istotnych praw w portfelach podmiotów gospodarczych poddają jednak w wątpliwość sens takiego uzasadnienia, jak również prowokują pytania o przyszłość.
Czas życia technologii jest krótszy i bardziej dynamiczny. Telefon potrzebował 50 lat, aby znaleźć zastosowanie u 25% Amerykanów. Telefon komórkowy taki stopień nasycenia rynku osiągnął już po 7 latach[2]. Jednocześnie czas udzielenia patentu od chwili jego zgłoszenia i publikacji zajmuje średnio 4 lata[3]. Koncerny prowadzą „wojny patentowe”, polegające na próbach blokowania konkurencji na rynku pod zarzutem naruszania praw wyłącznych. Szacuje się, że 90-98% pozwów o naruszenie patentu nie dotyczy sytuacji wprowadzania skopiowanego wynalazku na rynek, ale kierowanych jest przeciwko wynalazcom, którzy wynalazek chcą dopiero opatentować[4].
Jednocześnie 9 z 10 podmiotów starających się o ochronę patentową to małe i średnie przedsiębiorstwa[5]. Ze względu na trudności w lokalizowaniu naruszeń patentów, jak i mając na uwadze potencjalne koszty postępowań sądowych, niewielka część z nich decyduje się korzystać aktywnie z przysługującej im ochrony patentowej.
Posiadacze wynalazków, których badanie nie prowadzi do poznania zasady ich działania, już teraz decydują się na ich ochronę nie poprzez patenty, a traktując je jako tajemnicę handlową[6]. Wzrost ryzyka związany z ujawnianiem wynalazków oraz niska przydatność patentów do efektywnego wykorzystania produktu na rynku będą nasilały te tendencje. Oznacza to zaprzeczenie idei systemu patentowego, jako systemu pomnażającego wiedzę społeczeństw, a w konsekwencji – ograniczenie dostępności tej wiedzy.
Abstrakt powyższy był podstawą wystąpienia pt. „Czy system patentowy czyni(ł) nas mądrzejszymi? Patenty a tajemnica przedsiębiorstwa w rozwoju wiedzy” na konferencji „Wymiary wiedzy w nowych technologiach”.
[1] T. Hart, L. Fazzani, Intellectual property law, Basingstoke, Nowy Jork 2000, s. 9.
[2] Scenarios for the future, Europejski Urząd Patentowy, Monachium 2007, s. 28.
[3] M. A. Lemley, The myth of the sole inventor, Michigan Law Review, marzec 2012, s. 719.
[4] Tamże, s.713.
[5] Scenarios …, s. 38.
[6] The myth…, s. 747.